Ontwikkel Groen Speelweefsel

Instrumenten, aanpak en werkmethode

Werken aan goed speelweefsel gebeurt in enkele stappen:

• In kaart brengen van het bestaande speelweefsel.
• De bestaande toestand analyseren en evalueren.
• Ontwikkelen van visie en plan 'gewenst speelweefsel'
• Realiseren van acties op het terrein

De bestaande toestand in kaart brengen

Stap 1

Kies een systeem waarin u speelweefselkaarten wil opmaken. Q-GIS is een gratis GIS-applicatie, maar dit vergt behoorlijk wat technische kennis. Maar ook in Google Mymaps kan u eenvoudige speelweefselkaarten maken van de bestaande toestand.

Bekijk – deelgebied (deelgemeente) per deelgebied – de kaart nauwkeurig en duid de speelplekken, jeugdlokalen en andere betekenisvolle plekken aan. Geef in de beschrijving zeker de naam van de plek mee, het adres, evt. contactpersoon, evt. website, een foto, en een korte beschrijving waaruit duidelijk blijkt hoe de plek eruit ziet en wat je erop zoal kan doen/spelen. Idealiter doe je dit zelfs ter plaatse, tijdens een rondrit in de gemeente, gewapend met mobiel internet en een digitale fotocamera. 

Voer in elk geval volgende plekken in:
- jeugdlokaal
- speelpleinwerking
- speeltuin
- speelplein
- speelterrein jeugdwerk
- speelterrein kinderopvang
- speelweide
- sportplein
- sportveldje
- speelbos
- speelnatuur
- park (met leuke speelkansen)
- markt/plein (met leuke speelkansen)
- schoolspeelplaats (vrij toegankelijk)
- skateterrein
- natuureducatief centrum
- jeugddienst
- jeugdhuis

Gebruik hierbij een eenduidige terminologie. ! 

Stap 3

Voer ook interessante verbindingen en routes in. Een speelse en veilige route van het station naar de kampplaats, een trage weg tussen de sporthal en de school, een fietsroute door de gemeente, een doorsteekje van een wijk naar een speelplek, … Is er in je gemeente een trage wegen project of een ‘veilige voetpaden naar school’ project of dergelijke uitgevoerd, dan kan hier ook heel wat nuttige informatie uit worden toegevoegd. Niet alle onverharde paden staan op de Google Maps onderlegger van de kaart. De website van openstreetmaps.org is hier doorgaans beter in. Je kan routes ‘manueel’ invoeren waardoor je kan afwijken van de bestaande straten en zo ‘doorsteekjes’ kan gebruiken die niet in GoogleMaps gekend zijn.

Het bestaande speelweefsel analyseren en evalueren

De ingevulde kaart geeft al een goed beeld van het bestaande speelweefsel in je gemeente. Een bevraging bij de kinderen, jongeren, jeugdbewegingen, kampplaatsen biedt inzicht in welke speelplekken goed of niet gebruikt worden, wat kinderen missen (zowel plekken als veilige verbindingen), wat kinderen goed of minder goed vinden. Observaties in wijken en op speelplekken, gesprekken met kinderen, bezoek aan speelplekken met aandacht voor sporen (waar, hoe, wat wordt hier gespeeld?) bieden nog aanvullende inzichten. Methodieken hiervoor worden uitvoerig beschreven in de publicatie “Over reuzenkaarten & wegvragertjes, inspraak van kinderen in publiekeruimteprojecten”, van Kind & Samenleving vzw (2011).

Analyseer en evalueer het bestaande speelweefsel met aandacht voor onder meer volgende punten

• Spreiding van speelplekken (welke wijken waar kinderen wonen, worden goed/slecht bediend?)

• Diversiteit van het aanbod aan speelkansen (natuur, avontuur, sport, spel, fantasie, toestellen, water, bos, zand, verharding…)

• Oppervlakte van speelplekken (zie hoger: kleine speelplekken op buurtniveau, grotere op wijkniveau enz)

• Samenhangend geheel van plekken en verbindingen (geïsoleerde speelplekken of zelfstandig door kinderen te bereiken speelplekken, functioneel weefsel van veilige paden, …)

• Wat geven de kinderen, jongeren, jeugdverenigingen aan, wat is hun evaluatie?

De werkwijze voor een evaluatie van het bestaande speelweefsel wordt uitgebreid beschreven in de publicatie “Speelruimte & planning, kwaliteiten en richtlijnen voor spreiding, inplanting en inrichting van speelruimten”, 78 pag., van Kind & Samenleving vzw (2011).

een visie en een plan uitwerken voor een 'gewenst speelweefsel’

Gaandeweg visie ontwikkelen

Het ontwikkelen van een concrete visie voor een speelweefsel is niet iets dat in één stap wordt ontwikkeld. Handiger is een aanzet uit te schrijven (met referentiebeelden!) en deze in de loop van de fase verder te bediscussiëren, vorm te geven, uit te puren.

• Verzamel inspirerende teksten en beelden als richtinggevend materiaal voor uw visie.
• Schrijf een 1ste draft uit. Probeer de concrete werkpunten, knelpunten, aandachtspunten te benoemen.
• Toets deze draft en werk hem in de loop van het proces 'gewenst weefsel' steeds bij.

Een kaart Gewenst Groen Speelweefsel uitwerken

• Bestudeer relevante ruimtelijke plannen (Ruimtelijk structuurplan, mobiliteitsplan, bosbeheerplan, ...)
• Gebruik een kaart als grondlaag (met de punten zoals aangegeven op de ISK)
• Breng geplande ruimtelijke projecten en structuren aan op de kaart

• Bepaal per typologie de spreidingsprincipes van terreinen.

  vragen die hierbij richting kunnen geven: Wil je veel kleine buurtspeelterreintjes? Wil je de speelterreinen eerder per wijk organiseren?

• Ken 'gewenste schaalniveaus’ toe aan de bestaande speelterreinen.
  • een speelruimte heeft steeds een uitstraling, een graad van aantrekkingskracht. Dus als je nadenkt over het schaalniveau, dan stel je de vraag: “welk soort aantrekkingskracht willen we de speelruimte geven?”
  • de mogelijkheden van een speelterrein worden bepaald door:
    • de inplantingskwaliteiten
    • de kwaliteiten van inrichting en uitrusting (en de inrichtingspotenties van het terrein)

• Maak 2 kaarten: 'knelpunten' en 'kansen en opportuniteiten'

• Benoem denkbare oplossingen voor de genoemde knelpunten en kansen.
• Selecteer de zinvolle oplossingen en breng aan op kaart. Breng ook de zogenaamde witte vlekken aan op de kaart (gebieden die kennelijk verstoken blijven van formele speelkansen).
• Aan het einde van dit proces heeft u een kaart gewenst speelweefsel met meerdere oplossingenscenario's.

Actiepunten

1. aanpassen van bestaande terreinen (vooral d.m.v. inrichting, eerder dan 'uitrusting')
2. formaliseren van informele speelplekken
3. terreinen zoeken die drager kunnen worden van speelruimte 
4. realiseren van verbeterde of nieuwe trage verbindingen
5. passageplekken realiseren als stapstenen in het weefsel
6. ...

Vaststellen en dichten van lacunes in het speelweefsel

De kaart gewenst groen speelweefsel met actiepunten, zal de basis vormen van concrete terreinrealisaties.