Speelpleintijd

Georganiseerde vrijetijdsactiviteiten voor kinderen vullen de vrije tijd voor kinderen al in zekere mate vooraf in. Maar is vrije tijd niet vooral ‘zelf kunnen doen wat je wil’? In het speelpleinwerk wordt over die band tussen organisatie en vrijheid bewust nagedacht.

De tijd vastleggen?

Vakantiespeelpleinen beschouwen het spelen van kinderen als waardevol op zich. Ze willen een vakantiegevoel creëren dat kinderen intens speelplezier bezorgt. Daarom is het niet zo vanzelfsprekend om de tijd op het speelplein sterk vast te leggen door vooraf uitgedachte en strikt begeleide activiteiten. Hoeveel ruimte kinderen daar krijgen om zelf keuzes te maken, bepaalt ook de kansen en beperkingen die ze ervaren om met hun vrije tijd om te gaan.

Speelsystemen

Speelpleinen kunnen diverse ‘speelsystemen’ hanteren. In een ‘gesloten’ aanbod volgen kinderen, vaak in leeftijdsgroepen, vooraf geplande en strikt begeleide activiteiten; in een ‘open’ aanbod kunnen kinderen vrij in en uit de activiteiten stappen en is er ruimte voor hun spontaan spel, al dan niet ondersteund door materiaal, speelhoeken en andere spelaanleidingen. Die andere manier van organiseren maakt de beleving van het speelplein voor kinderen ook anders.

Een te volgen aanbod

Een per leeftijdsgroep ‘verplicht’ te volgen aanbod biedt kinderen vaak houvast en geborgenheid; er zijn activiteiten, begeleiders en speelkameraden. Een boeiende activiteit kan bovendien veel kinderen aanspreken, maar na verloop van tijd haken altijd wel wat kinderen af. Zij gebruiken dan tactieken om stukjes eigen tijd te creëren en even uit te rusten of hun eigen spel te spelen. Die tactieken worden soms gedoogd, maar eigen tijd veroveren is nooit helemaal legitiem.

Vrijheid in het spel

Als kinderen de vrijheid hebben om te kiezen tussen meerdere activiteiten of om volop hun eigen spel te spelen, wordt de tijdsordening heel anders beleefd. Voortdurende keuzes bepalen dan in grote mate de invulling die kinderen aan hun tijd op het speelplein geven. Kinderen gaan al dan niet in op de diverse spelaanleidingen die de revue passeren. Soms uit zich dat in snel wisselend spel, soms kan het eigen spel van kinderen dagen na elkaar doorgaan. Het bouwen van en spelen in kampen is op het speelplein een sterk voorbeeld van ruimte en tijd die door kinderen wordt vormgegeven, haast zonder tussenkomst van animatoren. Kinderen organiseren hun eigen spel en hun onderlinge verhoudingen: wie mag meedoen, en wie niet?

Deze bevindingen over tijd en vrijheid op het speelplein maken deel uit van een breder onderzoek naar de tijdsbeleving van kinderen.

Meer lezen?

• Ons grote speelpleinonderzoek legt de sterktes en pijnpunten van de speelpleinen in Vlaanderen en Brussel bloot.
• Ons boek Over vrijbuiters en ankertijd (2013) zet het onderzoek in het speelpleinwerk in het kader van een breder onderzoek naar de tijdsbeleving van kinderen. Bestel Over vrijbuiters en ankertijd op de bestelpagina.
• Building dens with fences and gates: onze Engelstalige paper over kampen bouwen op het speelplein als geritualiseerde inclusie en exclusie.

• Ons rapport Kostbare kindertijd (pdf, 2010) bespreekt het speelpleinwerk samen met de kinderopvang.

• Johan Meire, Even tijd maken. Hoe kinderen omgaan met de organisatie van de tijd, Krax 2010/8, blz. 32-35 (pdf).

• De Handleiding speelaanbod organiseren van de Vlaamse Dienst Speelpleinwerk (VDS) geeft visie en ondersteunt de praktijk van het ‘open speelaanbod’ en steunt daarbij op de beleving van kinderen, onder meer vanuit het tijdsbelevingsonderzoek van Kind & Samenleving.