Opvangtijd
Speeltijd of opvangtijd? De tijd die kinderen voor of na de schooldag in de buitenschoolse kinderopvang doorbrengen, is vrije tijd. Maar misschien ook niet helemaal. De schooltijd is wel voorbij, maar weinig kinderen hebben ervoor gekozen om naar de opvang te gaan. De opvangtijd kan voor hen ‘verplichte’ vrije tijd zijn.
‘Geen activiteiten, dan kunnen we spelen!’
Opvangtijd is soms huiswerktijd, eet- en rusttijd, lees- of praattijd, maar voor de meeste kinderen is dit vooral tijd om te spelen. Misschien organiseert de opvang activiteiten die de kinderen allemaal moeten volgen, maar dat is niet zo vanzelfsprekend als de vrije tijd ook verplichte opvangtijd is. Door kinderen meer zelfbeschikking over hun tijd te geven, kunnen zij zelf een evenwicht zoeken tussen ‘greep hebben op’ en ‘zich thuis voelen in’ de omgeving.
Als kinderen zelf kunnen kiezen wat ze spelen en ze daarin ondersteund worden – door elkaar en door materiaal, bijvoorbeeld – dan zie je in een buitenschoolse opvang een opmerkelijk grote diversiteit aan spel. Die verscheidenheid weerspiegelt de keuzevrijheid die de kinderen genieten, en het feit dat zij de nodige tijd krijgen om hun eigen spel vorm te geven.
- Je ziet dan heel intens en complex spel: spel dat vraagt om een rolverdeling en een soort gedeeld scenario. Samen iets bouwen of een hele wereld verzinnen. Dat soort spel kan lang doorgaan, en anders dan vaak gedacht spelen ook oudere kinderen volop fantasiespel.
- Net zo goed zie je rustig en zelfs repetitief spel, zoals armbandjes maken of strijkpareltjes prikken. Dat sluit aan bij de huiselijke, geborgen sfeer van de opvang, die je ook ziet in het samen spelen van kinderen van diverse leeftijden.
Inspanningen om de tijd betekenisvol te maken
De tijd zelf mogen invullen, vraagt ook om inspanningen. Vrije tijd of niet, kinderen moeten zich zien in te passen in de manier waarop de tijd in de opvang is georganiseerd.
- Als de vrije tijd open is en niet bestaat uit te volgen activiteiten, moeten kinderen er zelf voor zorgen dat ze een plek vinden tussen andere kinderen. Of ze moeten iets zien te bedenken als de speelkameraad wordt opgehaald door zijn ouders. Begeleiders én andere kinderen helpen daarbij.
- Soms moeten kinderen even zoeken om iets leuks te vinden om te doen. Zich een poosje vervelen helpt om de tijd daarna zelf in te vullen. Bij oudere kinderen wordt dit in de buitenschoolse opvang soms een probleem omdat ze hun opvangtijd niet altijd meer betekenisvol vinden. Ze hebben er steeds minder vrienden van hun eigen leeftijd en zien de opvang als iets voor kleinere kinderen.
- Vrije tijd of niet, er zijn altijd wel beperkingen over wat mag en niet mag. Kinderen proberen daar soms met tactieken onderuit te komen. Even het zand in als de begeleiding niet kijkt, en wie weet mag het uiteindelijk toch. Zo breiden ze hun eigen speelruimte letterlijk en figuurlijk uit.
Ons onderzoek in de buitenschoolse kinderopvang is deel van een breder onderzoek naar de tijdsbeleving van kinderen.
Aan de slag
De buitenschoolse kinderopvang kan werken aan een tijdsorganisatie die beter aansluit bij het perspectief en de beleving van kinderen. Deze checklist geeft aan welke kwaliteiten voor kinderen belangrijk zijn, waar de opvang nog groeimarge heeft en wat daarvoor gedaan kan worden. De checklist wordt omkaderd door een website die meer achtergrond biedt.
Kind & Samenleving biedt ook vormingen aan, gericht op de buitenschoolse opvang, die u concrete tips aanreiken om (ook met beperkte ingrepen) de speelkansen te vergroten en opvangtijd beter op kinderen af te stemmen.